Uluslararası Finans Yatırımcısı Mobius
Uluslararası Finans Yatırımcısı Mark Mobius, küresel düzeyde olası enerji krizi ve risk süreçlerini yorumladı. Mobius, "Ukrayna Krizi Türkiye benzer biçimde ülkelerin yatırım kıymeti açısından öne çıkmasına sebep olacak" yorumunu yaptı.
Şu anda yaşanmış olan Ukrayna krizini iyi mi değerlendiriyorsunuz? Bu büyüme dünya finans piyasalarında sizce yakın ve orta vadede iyi mi bir tesir yaratacak? Rusya – Ukrayna çatışmasını iyi mi değerlendiriyorsunuz? Öncelikle Türkiye, Rusya’nın Ukrayna işgalini kınamak mevzusunda Avrupa ülkelerıne katılarak fazlaca yerinde bır duruş sergiledi. Bu hem Türkıye için hem mühim bununla birlikte doğru bir hamle. İkinci olarak birtakım yönlerden Ukrayna’daki vaziyet, Rusya’nın yeni Afganistan’ı olarak nitelendirilebilir. Birçok yönden rusya’nın uzun bir gerilla savaşına istifa durumu olabilir. Bu da Rusya’nın pozisyonunu büyük seviyede zayıflatacaktır. Batıda birçok şahıs ve hükümet bunun yaşanmasından yana. Böylece Putin’in bölgedeki gücü de azalacaktır. Elbette birçokları petrol fiyatlarının artmasından kaygı ediyor. Rusya’ya birçok alternatif bulunduğundan petrol fiyatlarının artış göstereceğini sanmıyorum. Buna ayrıca alternatif enerji kaynakları da mevcut. Suudi Arabistan petrol arzını artırarak tutarları aşağı çekebilir veya durağan tutabilir. Amerika’nin de petrol üretimini büyük miktarda artırma kapasitesi bulunuyor. Aynı vaziyet doğalgaz için de geçerli. Bu yüzden bu mevzularda fazlaca endişeli değilim. Tabii ki enflasyonist bir ortamdayız. Ve bütün fiyatlar artış gösterecek, sadece enerji mevzusunun büyük bir sıkıntı olacağını düşünmüyorum. "TÜRKİYE'DE DAHA FAZLA SATIN ALMA YAPABİLİRİZ" Yaşanan savaşın en çokca hasar vereceği ülkelerin Rusya ve Ukrayna olduğu aşikar… En azından finansal açıdan. Peki bu ülkelerle tecim meydana getiren ülkeler iyi mi etkilenecek? Unutulmamalı ki buna benzer her senaryoda kazananlar ve kaybedenler olacaktır. Örneğin, Ukrayna mühim bir buğday üreticisi. Ama bu sene iyi mahsül alınamayacak. Bu vaziyet Avustralya benzer biçimde buğday ihracatçısı öteki ülkelerin işine gelecek. Daha iyi bir konumda olacaklar. Bu bağlamda birtakım ülkelerin diğerlerine kıyasla daha çok menfaat sağlayacağını söyleyebiliriz. Şu anda Rusya’nın çevresindeki Doğu Avrupa ülkeleri de sorunlarla karşı karşıya. Rusya’nın Ukrayna’da amacına erişmesi halinde bölgedeki enerjisini daha da artırmasından kaygı ediliyor. Bu ülkeler de yatırımcıların ayrılması benzer biçimde olumsuzluklarla karşılaşacak. Ancak bizim değerlendirmemiz Rusya’nın başarı göstermiş olmayacağı yönünde. Bu sebeple bölge ülkelerindeki yatırımlarımızı koruyacağız. Bildiğiniz benzer biçimde Türkiye’de de yatırımlarımız var ve bu tarz şeyleri elimizden çıkarmayı düşünmüyoruz. Fiyatların düşmesiyle daha çok satın alma da yapabiliriz. Bu sebeple Türkiyenin pozisyonu bizi endişelendirmiyor. Türkiye’ye geri döneceğiz... Ne dersiniz; bilhassa Rusya’nın yatırım partnerleri bu süreçten iyi mi etkilenecek? Ukrayna’daki saldırganlığı sebebiyle, Rusya’nın öteki partnernerinin de fazlaca iyi bir durumda olacağını sanmıyorum. Rusya bağlantılı kim var ise artık internasyonal camia tarafınca kınanıyor. Ve bu da büyük bir sıkıntı. RUS OLİGARKLAR NE YAPACAK? Rus oligarklar, Batı piyasalarında yatırım yapanlar paralarını nereye yönlendirecekler sizce? Çok entresan bir soru.. Burada Dubai’de bir emlakçı ile konuşuyordum, Dubai’den mülk almak isteyen fazlaca sayıda Rus vatandaşının kendisiyle iletişime geçtiğini söyledi. Rusya haricinde parası olan bütün oligarklar, ülke dışından emlak veya mülk satın almak isteyecektir. Ancak para transferi yollarının birçoğu bu kişiler için tıkanmış durumda. İsviçre’den veya benzer yerlerden para çıkarma şansları olmayacak. Büyüyen piyasalar kadar Batıdaki büyük yatırım araçları, bilhassa pay senetleri piyasaları pandemiden negatif etkilendi. Şimdi de Ukrayna krizini yaşıyoruz. Ne dersiniz, dünyada sıcak para akışı gelecek dönemde hangi ülkelere ve ne tür yatırım araçlarına olacak? Öncelikle Amerika pazarının bir yatırımcı cenneti olmaya devam etmesini öngörüyoruz. Asya ülkeleri de Avrupa’dan uzaklaşmak isteyen yatırımcılar için cazip olacaktır. Tayvan, Kore, Vietnam ve Çin benzer biçimde ülkeler bilhassa. Çin’deki birçok firma cazip olabilir. Brezilya benzer biçimde Latin ABD ülkeleri de çekicilik merkezi haline gelebilir. Durum şirketlere bağlı sadece Avrupa’dan uzak pazarlar yatırımcıları çekecektir. RUSYA'DAKİ YATIRIMI TÜRKİYE ÇEKEBİLİR Sayın Mobius yatırım alanlarına baktığımızda; nerelerde sorun görüyor, nerelerde yatırım imkanı buluyorsunuz. Malum , Türkiye ile Rusya ilişkileri en zor dönemlerde bile karşılıklı ticarette köprüleri atmadı; hele ki enerji ve gezim alanlarında. Büyüyen pazarlar içinde sizce Türkiye bu krizden bir fırsat çıkarır mı? Yatırımcılar için daha cazip hale gelebilir mi? Türkiye’nin cazibesini koruyup daha da artırıcağına inanıyorum. Rusya’nın imkanları yatırımcılar için kapanık vaziyette. Artık Rusya’da yatırım yapmak katiyen hale geldi, Türkiye ve öteki büyüyen piyasalar bütün bu yatırımı çekecektir. Ayrıca, unutmamalı ki pandemi önlemlerinin gevşetilmesiyle dünya’daki birçok turistin ülke dışı gezi imkanı oluşuyor. Bence bu sene Türkiye, dünyadan gelen gezim akışından daha büyük seviyede faydalanacaktır. Özellikle buradan, Ortadoğu’dan. Şahsen ben 2 ay ilkin Dubai’den Türkiye’ye geldim ve bunu daha sık yapmayı planlıyorum. PETROL FİYATLARININ FIRLAYACAĞINI DÜŞÜNMÜYORUM Petrol fiyatlarının daha da artacağını düşünüyor musunuz? Enerji krizi kapımızda mı? Petrol fiyatlarının fırlayacağını düşünmüyorum. Dramatik bir yükseliş öngömüyorum şundan dolayı birçok alternatif mevcut. Unutmayın ki petrolün varil fiyatı 100 doların üstüne çıktığında rüzgar ve güneş enerjisi benzer biçimde alternatif enerji kaynakları fazlaca cazip hale geliyor. Fiyat artışının orta düzeyde gerçekleşeceğini ve enflasyon seviyesinde seyredeceğini düşünüyorum. Dolar cinsinden enflasyon senelik yüzde 7-8 civarında bulunuyor. Petrolde de benzer bir artış beklenebilir. Pandemi ve Ukrayna savaşı birleşince dünya doğalgaz piyasasının bu süreçten iyi mi etkileneceğini düşünüyorsunuz? Rusya büyük bir doğalgaz üreticisi. Başta Almanya olmak suretiyle Avrupa’da fazlaca mühim partnerleri var Rusya’nın, sizce Rusya doğalgaz akışını keser mi? Avrupa enerji krizine iyi mi hazırlanmalı? Sorun Rusya’nın vanaları kapatması değil. Asıl sorun ödemenin iyi mi yapılacağı. Çünkü bütün bu ödeme mekanizmaları kapatılmış durumda. Almanya’nın adımları rus doğalgazından yoksun kalmaya hazırlıklı olduklarını gösteriyor. Doğalgaz mevzusunda da ortadoğu’nun da aralarında olduğu birçok alternatif var. Katar doğalgaz ihracatçısı. Amerika’de büyük ihracatçılar içinde. Rusya’ya doğalgaz alternatifleri de çıkacaktır. Avrupa zorlukla da olsa yönetim edecektir diye düşünüyorum. Zorlukla diyorum şu sebeple şu ana kadar Rus petrolü ve doğalgazına büyük bir bağımlılık hali mevcuttu. Sizin tavsiyenizi almak istiyorum.. Özellikle istihdam yaratan sektörlere bakmış olduğunuzda gerçek sektöre yatırım yapmak sizce ne aşama doğru? Bu alanda hangi üretim kolları öne çıkıyor sizce? Şu dönemde, gelişen piyasalarda en biri olan yatırım destinasyonlarınız hangileri? Teknoloji bağlantılı destinasyonlar en üst seviye yatırımlar için dikkat çekiyor. Yüksek teknoloji ve elektronik cihazlar, yarı iletken üreten, yazılım geliştiren firmalar yatırımcıların büyük ilgisini çekiyor. Bildiğiniz benzer biçimde türkiye’de de bir yazılım firması yatırımımız var. Bunun yanı sıra, direkt teknoloji üretmese de teknolojiyi direkt kullanan firmalar de cazip. Mesela kot kıyafetler üreten firmalar artık gün geçtikçe daha çok teknoloji kullanıyor. Sadece üretim değil dağıtım ve envanter takibinde de teknoloji giderek ehemmiyet kazanıyor. İster perakende, talep eder üretim olsun, veya direkt elektronik olsun, teknolojik araçları faal kullanan şirketlerle yakından ilgileniyoruz. Son sorum kripto paralarla alakalı olacak. Sanal paralarla alakalı görüşlerinizi almak isterim. Ne dersiniz, kripto paralar dünya finans sisteminde iyi mi bir tesir yaratacak? Olumlu veya negatif, bu etkilerin neler bulunduğunu düşünüyorsunuz? Halihazırda Ruslar kripto para almak isteyeceklerdir. Zira bu Rusya’dan para çıkarabilmenin bir yolu. Bıtcoin fiyatlarındaki artışın nedenlerinden biri de bu. Ancak uzun solukta kripto paraların zaman içinde silinip yok olacağını düşünüyorum. Çünkü temelde fiyatların alıcı sayısıyla arttığı “ponzi” mantığına dayanıyorlar. Yani kriptoparaların kıymetini koruyabilmesi için yatırımcı sayısının devamlı artması gerekiyor. Bunun gerçekleşeceğine inanmıyorum. Uzun vadede kriptoparalar silinecektir. Ama bu dijital paranın yok olacağı anlamına gelmiyor. Halihazırda dijital para kullanılıyor. Cep telefonumla bile ödeme yapabiliyorum. Bu da bir dijital ödeme şekli. Ancak kriptoparaların parlak bir geleceği bulunduğunu düşünmüyorum.
Şu anda yaşanmış olan Ukrayna krizini iyi mi değerlendiriyorsunuz? Bu büyüme dünya finans piyasalarında sizce yakın ve orta vadede iyi mi bir tesir yaratacak? Rusya – Ukrayna çatışmasını iyi mi değerlendiriyorsunuz? Öncelikle Türkiye, Rusya’nın Ukrayna işgalini kınamak mevzusunda Avrupa ülkelerıne katılarak fazlaca yerinde bır duruş sergiledi. Bu hem Türkıye için hem mühim bununla birlikte doğru bir hamle. İkinci olarak birtakım yönlerden Ukrayna’daki vaziyet, Rusya’nın yeni Afganistan’ı olarak nitelendirilebilir. Birçok yönden rusya’nın uzun bir gerilla savaşına istifa durumu olabilir. Bu da Rusya’nın pozisyonunu büyük seviyede zayıflatacaktır. Batıda birçok şahıs ve hükümet bunun yaşanmasından yana. Böylece Putin’in bölgedeki gücü de azalacaktır. Elbette birçokları petrol fiyatlarının artmasından kaygı ediyor. Rusya’ya birçok alternatif bulunduğundan petrol fiyatlarının artış göstereceğini sanmıyorum. Buna ayrıca alternatif enerji kaynakları da mevcut. Suudi Arabistan petrol arzını artırarak tutarları aşağı çekebilir veya durağan tutabilir. Amerika’nin de petrol üretimini büyük miktarda artırma kapasitesi bulunuyor. Aynı vaziyet doğalgaz için de geçerli. Bu yüzden bu mevzularda fazlaca endişeli değilim. Tabii ki enflasyonist bir ortamdayız. Ve bütün fiyatlar artış gösterecek, sadece enerji mevzusunun büyük bir sıkıntı olacağını düşünmüyorum. "TÜRKİYE'DE DAHA FAZLA SATIN ALMA YAPABİLİRİZ" Yaşanan savaşın en çokca hasar vereceği ülkelerin Rusya ve Ukrayna olduğu aşikar… En azından finansal açıdan. Peki bu ülkelerle tecim meydana getiren ülkeler iyi mi etkilenecek? Unutulmamalı ki buna benzer her senaryoda kazananlar ve kaybedenler olacaktır. Örneğin, Ukrayna mühim bir buğday üreticisi. Ama bu sene iyi mahsül alınamayacak. Bu vaziyet Avustralya benzer biçimde buğday ihracatçısı öteki ülkelerin işine gelecek. Daha iyi bir konumda olacaklar. Bu bağlamda birtakım ülkelerin diğerlerine kıyasla daha çok menfaat sağlayacağını söyleyebiliriz. Şu anda Rusya’nın çevresindeki Doğu Avrupa ülkeleri de sorunlarla karşı karşıya. Rusya’nın Ukrayna’da amacına erişmesi halinde bölgedeki enerjisini daha da artırmasından kaygı ediliyor. Bu ülkeler de yatırımcıların ayrılması benzer biçimde olumsuzluklarla karşılaşacak. Ancak bizim değerlendirmemiz Rusya’nın başarı göstermiş olmayacağı yönünde. Bu sebeple bölge ülkelerindeki yatırımlarımızı koruyacağız. Bildiğiniz benzer biçimde Türkiye’de de yatırımlarımız var ve bu tarz şeyleri elimizden çıkarmayı düşünmüyoruz. Fiyatların düşmesiyle daha çok satın alma da yapabiliriz. Bu sebeple Türkiyenin pozisyonu bizi endişelendirmiyor. Türkiye’ye geri döneceğiz... Ne dersiniz; bilhassa Rusya’nın yatırım partnerleri bu süreçten iyi mi etkilenecek? Ukrayna’daki saldırganlığı sebebiyle, Rusya’nın öteki partnernerinin de fazlaca iyi bir durumda olacağını sanmıyorum. Rusya bağlantılı kim var ise artık internasyonal camia tarafınca kınanıyor. Ve bu da büyük bir sıkıntı. RUS OLİGARKLAR NE YAPACAK? Rus oligarklar, Batı piyasalarında yatırım yapanlar paralarını nereye yönlendirecekler sizce? Çok entresan bir soru.. Burada Dubai’de bir emlakçı ile konuşuyordum, Dubai’den mülk almak isteyen fazlaca sayıda Rus vatandaşının kendisiyle iletişime geçtiğini söyledi. Rusya haricinde parası olan bütün oligarklar, ülke dışından emlak veya mülk satın almak isteyecektir. Ancak para transferi yollarının birçoğu bu kişiler için tıkanmış durumda. İsviçre’den veya benzer yerlerden para çıkarma şansları olmayacak. Büyüyen piyasalar kadar Batıdaki büyük yatırım araçları, bilhassa pay senetleri piyasaları pandemiden negatif etkilendi. Şimdi de Ukrayna krizini yaşıyoruz. Ne dersiniz, dünyada sıcak para akışı gelecek dönemde hangi ülkelere ve ne tür yatırım araçlarına olacak? Öncelikle Amerika pazarının bir yatırımcı cenneti olmaya devam etmesini öngörüyoruz. Asya ülkeleri de Avrupa’dan uzaklaşmak isteyen yatırımcılar için cazip olacaktır. Tayvan, Kore, Vietnam ve Çin benzer biçimde ülkeler bilhassa. Çin’deki birçok firma cazip olabilir. Brezilya benzer biçimde Latin ABD ülkeleri de çekicilik merkezi haline gelebilir. Durum şirketlere bağlı sadece Avrupa’dan uzak pazarlar yatırımcıları çekecektir. RUSYA'DAKİ YATIRIMI TÜRKİYE ÇEKEBİLİR Sayın Mobius yatırım alanlarına baktığımızda; nerelerde sorun görüyor, nerelerde yatırım imkanı buluyorsunuz. Malum , Türkiye ile Rusya ilişkileri en zor dönemlerde bile karşılıklı ticarette köprüleri atmadı; hele ki enerji ve gezim alanlarında. Büyüyen pazarlar içinde sizce Türkiye bu krizden bir fırsat çıkarır mı? Yatırımcılar için daha cazip hale gelebilir mi? Türkiye’nin cazibesini koruyup daha da artırıcağına inanıyorum. Rusya’nın imkanları yatırımcılar için kapanık vaziyette. Artık Rusya’da yatırım yapmak katiyen hale geldi, Türkiye ve öteki büyüyen piyasalar bütün bu yatırımı çekecektir. Ayrıca, unutmamalı ki pandemi önlemlerinin gevşetilmesiyle dünya’daki birçok turistin ülke dışı gezi imkanı oluşuyor. Bence bu sene Türkiye, dünyadan gelen gezim akışından daha büyük seviyede faydalanacaktır. Özellikle buradan, Ortadoğu’dan. Şahsen ben 2 ay ilkin Dubai’den Türkiye’ye geldim ve bunu daha sık yapmayı planlıyorum. PETROL FİYATLARININ FIRLAYACAĞINI DÜŞÜNMÜYORUM Petrol fiyatlarının daha da artacağını düşünüyor musunuz? Enerji krizi kapımızda mı? Petrol fiyatlarının fırlayacağını düşünmüyorum. Dramatik bir yükseliş öngömüyorum şundan dolayı birçok alternatif mevcut. Unutmayın ki petrolün varil fiyatı 100 doların üstüne çıktığında rüzgar ve güneş enerjisi benzer biçimde alternatif enerji kaynakları fazlaca cazip hale geliyor. Fiyat artışının orta düzeyde gerçekleşeceğini ve enflasyon seviyesinde seyredeceğini düşünüyorum. Dolar cinsinden enflasyon senelik yüzde 7-8 civarında bulunuyor. Petrolde de benzer bir artış beklenebilir. Pandemi ve Ukrayna savaşı birleşince dünya doğalgaz piyasasının bu süreçten iyi mi etkileneceğini düşünüyorsunuz? Rusya büyük bir doğalgaz üreticisi. Başta Almanya olmak suretiyle Avrupa’da fazlaca mühim partnerleri var Rusya’nın, sizce Rusya doğalgaz akışını keser mi? Avrupa enerji krizine iyi mi hazırlanmalı? Sorun Rusya’nın vanaları kapatması değil. Asıl sorun ödemenin iyi mi yapılacağı. Çünkü bütün bu ödeme mekanizmaları kapatılmış durumda. Almanya’nın adımları rus doğalgazından yoksun kalmaya hazırlıklı olduklarını gösteriyor. Doğalgaz mevzusunda da ortadoğu’nun da aralarında olduğu birçok alternatif var. Katar doğalgaz ihracatçısı. Amerika’de büyük ihracatçılar içinde. Rusya’ya doğalgaz alternatifleri de çıkacaktır. Avrupa zorlukla da olsa yönetim edecektir diye düşünüyorum. Zorlukla diyorum şu sebeple şu ana kadar Rus petrolü ve doğalgazına büyük bir bağımlılık hali mevcuttu. Sizin tavsiyenizi almak istiyorum.. Özellikle istihdam yaratan sektörlere bakmış olduğunuzda gerçek sektöre yatırım yapmak sizce ne aşama doğru? Bu alanda hangi üretim kolları öne çıkıyor sizce? Şu dönemde, gelişen piyasalarda en biri olan yatırım destinasyonlarınız hangileri? Teknoloji bağlantılı destinasyonlar en üst seviye yatırımlar için dikkat çekiyor. Yüksek teknoloji ve elektronik cihazlar, yarı iletken üreten, yazılım geliştiren firmalar yatırımcıların büyük ilgisini çekiyor. Bildiğiniz benzer biçimde türkiye’de de bir yazılım firması yatırımımız var. Bunun yanı sıra, direkt teknoloji üretmese de teknolojiyi direkt kullanan firmalar de cazip. Mesela kot kıyafetler üreten firmalar artık gün geçtikçe daha çok teknoloji kullanıyor. Sadece üretim değil dağıtım ve envanter takibinde de teknoloji giderek ehemmiyet kazanıyor. İster perakende, talep eder üretim olsun, veya direkt elektronik olsun, teknolojik araçları faal kullanan şirketlerle yakından ilgileniyoruz. Son sorum kripto paralarla alakalı olacak. Sanal paralarla alakalı görüşlerinizi almak isterim. Ne dersiniz, kripto paralar dünya finans sisteminde iyi mi bir tesir yaratacak? Olumlu veya negatif, bu etkilerin neler bulunduğunu düşünüyorsunuz? Halihazırda Ruslar kripto para almak isteyeceklerdir. Zira bu Rusya’dan para çıkarabilmenin bir yolu. Bıtcoin fiyatlarındaki artışın nedenlerinden biri de bu. Ancak uzun solukta kripto paraların zaman içinde silinip yok olacağını düşünüyorum. Çünkü temelde fiyatların alıcı sayısıyla arttığı “ponzi” mantığına dayanıyorlar. Yani kriptoparaların kıymetini koruyabilmesi için yatırımcı sayısının devamlı artması gerekiyor. Bunun gerçekleşeceğine inanmıyorum. Uzun vadede kriptoparalar silinecektir. Ama bu dijital paranın yok olacağı anlamına gelmiyor. Halihazırda dijital para kullanılıyor. Cep telefonumla bile ödeme yapabiliyorum. Bu da bir dijital ödeme şekli. Ancak kriptoparaların parlak bir geleceği bulunduğunu düşünmüyorum.
Bağlantı Kelebekleri
dünya gündemi